Józef Adam Stanisław Mickiewicz
kapitan pilot obserwator Wojska Polskiego
ur. 28 sierpnia 1896 r. w Warszawie
więzień Pawiaka i Majdanka
zmarł 7 marca 1943 r. w KL Lublin/Majdanek
Józef Mickiewicz urodził się 7 marca 1896 r. w Warszawie. Jego ojcem był Konstanty Mickiewicz s. Józefa i Praksedy z d. Łąckiej, a matką Czesława Mickiewicz z d. Wolska c. Pawła i Marianny z d. Tonn.
Szkoła Podchorążych Piechoty PSZ (Polska Siła Zbrojna)
Wojsko Polskie II Rzeczpospolitej tworzone było z formacji wojskowych powstałych w każdym z zaborów. W zaborze rosyjskim stworzono I, II i III Korpusy Polskie. W zaborze austro-węgierskim stworzono Legiony Polskie przemianowane następnie na Polski Korpus Posiłkowy. W zaborze niemieckim stworzono Polską Siłę Zbrojną [PSZ]. Po zawarciu porozumienia pomiędzy niemieckim i autro-węgierskim zaborcą Legiony Polskie zostały przekazane stronie niemieckiej. Niemcy pragnęli wzmocnić PSZ nowymi siłami i całość jednolicie przeszkolić według zasad armii niemieckiej. Jednym z ośrodków wyszkolenia przyszłej polskiej kadry oficerskiej została stworzona w Komorowie koło Ostrowi Mazowieckiej Szkoła Aspirantów Oficerskich, przemianowana następnie na Szkołę Podchorążych. Oddelegowywano tam podoficerów i żołnierzy każdego z sześciu pułków piechoty Legionów. W jednym z tych kursów brał udział Józef Mickiewicz. Na zdjęciu z rodzinnego albumu datowanym na dzień 30 stycznia 1918 r. widnieje grupa podchorążych, a na odwrocie tego zdjęcia umieszczone są ich pamiątkowe podpisy. Wśród nich Józefa Mickiewicza. Na zdjęciu powyżej widnieje Józef Mickiewicz w umundurowaniu oficera PSZ, w stopniu porucznika, w płaszczu wojsk zaborczych z charakterystycznymi oficerskimi treflami na pagonach i w czapce maciejówce z polskim godłem i oficerską rozetą na otoku. Oficerów z PSZ, z Korpusów Polskich w Rosji i z armii zaborczych przyjmowano w szeregi nowo tworzonego Wojska Polskiego dekretem Naczelnego Wodza. Komisje weryfikacyjne warunkowo zatwierdzały ich posiadane stopnie wojskowe i ustalały ich starszeństwo. To może tłumaczyć fakt, że porucznik PSZ Józef Mickiewicz pojawia się w późniejszych rozkazach w stopniu podporucznika Wojska Polskiego.
I -szy Warszawski Batalion Ochotniczego Oddziału Odsieczy Lwowa
Z dniem 27 grudnia 1918 r. por. Józef Mickiewicz otrzymał Dziennikiem Rozkazów Wojskowych nr 4 z dnia 16 stycznia 1919 r. przydział do Oddziału Obrony Lwowa (I-szy Warszawski Batalion Ochotniczego Oddziału Odsieczy Lwowa). Oddział ten wspomógł obrońców Lwowa i był zalążkiem powstania 19 pułku piechoty "Odsieczy Lwowa". Batalion ten utworzono z kilkuset ochotników, w tym 27 oficerów i 303 szeregowych i przemieszczono z Warszawy poprzez Zegrze, Lublin do Przemyśla, gdzie został uzbrojony. Stamtąd poprzez Gródek Jagieloński, Lubień i Zimną Wodę dotarł w dniu 28 grudnia 1918 r. do granic Lwowa, gdzie został owacyjnie przywitany przez polską ludność. Walki te prowadzone bez wsparcia artylerii przeciw kilkakrotnie silniejszemu nieprzyjacielowi przyniosły batalionowi sławę i przydomek Orlęta. 4 kwietnia 1919 roku Minister Spraw Wojskowych generał porucznik Józef Leśniewski postanowił: „z pułku piechoty Grupy Skrzyńskiego zostaje utworzony pułk piechoty z numerem 19 i przydomkiem «Odsieczy Lwowa»”.
21 pułk piechoty "Dzieci Warszawy"
Rozkazem nr 70 z dnia 26 czerwca 1919 r. z dniem 17 czerwca 1919 r. ppor. Józef Mickiewicz otrzymał przeniesienie z 19 pułku piechoty "Odsieczy Lwowa" do 21 pułku piechoty "Dzieci Warszawy". Pułk formowano od 11 listopada 1918 w Warszawie. Dowództwo powierzono płk Bolesławowi Jaźwińskiemu, a organizację I-go batalionu kpt. Stanisławowi Wrzalińskiemu. 28 listopada 1918 I. batalion pod dowództwem Wrzalińskiego liczył już 870 ludzi – wyłącznie ochotników. Do I. batalionu oprócz Dowborczyków i członków POW zaciągnęło się wielu uczniów warszawskich szkół średnich, młodzieży robotniczej i inteligentów. Pułk złożył przysięgę 13 grudnia 1918 w Warszawie na placu Saskim. 9 stycznia 1919 jego II batalion wyruszył na front ukraiński. 17 stycznia stoczył swój pierwszy zwycięski bój pod Rawą Ruską. Po zajęciu 22 lutego Bełza prowadził walki pozycyjne. 6 marca wyruszył na front III batalion. Uczestniczył w zdobywaniu Siedlisk, Rogoźna, Jaworowa i Wiszenki Wielkiej. W sierpniu II batalion przerzucony został na front wołyński i dotarł do Styru. 15 sierpnia, po przekroczeniu Horynia, osiągnął linię Słuczy, zajął Sarny, a pod Suszczanami przełamał silną linię nieprzyjaciela. W tym czasie I i III batalion walczyły na froncie litewsko-białoruskim, biorąc udział w walkach o Raków.
Wyższa Szkoła Obserwatorów Lotniczych
U progu niepodległości II Rzeczpospolitej dał się znać znaczny niedobór obserwatorów lotniczych. Konieczność pozyskania tej specjalności lotniczej wynikała z wymagań na froncie. Lotnictwo prowadziło w tym czasie loty przede wszystkim wywiadowcze. Brakowało instruktorów, specjalistycznego sprzętu i samolotów szkolnych, Sytuacja zmieniła się z chwilą powrotu do kraju Armii Hallera. Dnia 1 sierpnia 1919 r. utworzono Oficerską Szkołę Obserwatorów Lotniczych [OSOL] na Polach Mokotowskich w Warszawie. W tym miejscu w czasie pierwszej wojny światowej mieściła się niemiecka szkoła obserwatorów lotniczych. Niemcy przed opuszczeniem terenu szkoły zniszczyli sprzęt fotograficzny, strzelecki, bombardierski i radiowy. Do nowo tworzonej polskiej szkoły obserwatorów kierowano oficerów do stopnia porucznika w wieku do 35 roku życia oraz żołnierzy do 30 roku życia z co najmniej półroczną służbą wojskową. Kandydaci służący aktualnie na froncie mogli składać podania przez Naczelne Dowództwo, a przebywający w kraju przez Inspektorat Lotniczy. Konieczna była opinia dowódcy, orzeczenie lekarskie i opis dotychczasowej służby.
Ppor. Józef Mickiewicz został skierowany do OSOL z 21 pp. Wziął udział w II kursie, który trwał od 27 października 1919 r. do 9 lutego 1920 r. Instruktorami byli zarówno francuscy, jak polscy instruktorzy. Uczestników kursu uczono robienia zdjęć lotniczych, techniki strzelania z karabinu pokładowego, zrzucania bomb i łączności radiowej. Na kurs przyjęto 41 uczniów, z których szkołę ukończyło 19 z nich, a wśród nich ppor. Józef Mickiewicz.
16 (39) eskadra wywiadowcza
Powstanie eskadry
16 eskadra wywiadowcza powstała na bazie 39 francuskiej eskadry przybyłej do Polski wraz z armią Hallera. Po przekazaniu eskadry stronie polskiej w jej składzie pozostał jedynie sprzęt kołowy i nieliczny stan osobowy. Na dowódcę eskadry wyznaczono kpt. Rudlickiego. Do końca 1919 r. stopniowo powiększano jej stan osobowy. W listopadzie rozkazem Inspektoratu Wojsk Lotniczych eskadrze przydzielono dziesięć samolotów Breguet XIV A2. Samoloty dotarły transportem kolejowym do Krakowa i tam zmontowane i pomalowane numerami ewidencyjnymi. Kpt. Rudlicki zaprojektował godło eskadry, które umieszczono na samolotach. Eskadra od czerwca 1919 r. stacjonowała na lotnisku Rakowice w Krakowie.
W dniu 10 marca 1920 r. 39 eskadrę wzmocniono przydziałem czterech nowych obserwatorów. Wśród nich znajdował się ppor. obs. Józef Mickiewicz. W dniu 12 marca Szefostwo Lotnictwa przydzieliło 39 eskadrę do V grupy lotniczej i podporządkowano dowódcy 2 armii gen. Antoniemu Listowskiemu. Późnym wieczorem 11 kwietnia 1920 r. pociąg ze składem eskadry ruszył na wschód poprzez Rzeszów, Jarosław, Rawę Ruską, Sokal, Kowel, Równe do Antoniny, gdzie dotarł 16 kwietnia.
Historię 16 eskadry wywiadowczej szeroko opisał p. Tomasz Jan Kopański w swej książce pt. "16(39) eskadra wywiadowcza 1919-1920".
Udział eskadry w Wyprawie Kijowskiej
W dniu 16 kwietnia ppor. Józef Mickiewicz przemieścił się wraz z 39 eskadrą na pierwsze bojowe lotnisko do Kremieńczuków na Wołyniu. Tam zastał ich rozkaz przemianowania eskadry na 16-stą. Podczas przygotowań do przyszłych działań na froncie personel eskadry wykazywał się pomysłowością. Z powodu, że nie dotarły z Warszawy bomby lotnicze wykonano ich chałupniczo 50 sztuk z odpowiednio przyciętych desek i przywiązanych do nich drutem dwóch pocisków artyleryjskich. Bomby znakomicie się sprawdziły podczas ataków na pociągi pancerne i kolumny nieprzyjaciela.
Zachowały się informacje o niektórych akcjach z udziałem ppor. obs. Mickiewicza. W dniu 20 kwietnia ppor. obs. Mickiewicz wraz z pilotem por. Komorowskim wykonali lot rozpoznawczy w okolice Czudnowa. W trakcie tej wyprawy ppor. Mickiewicz został ranny. Po powrocie ze szpitala pod koniec maja ppor. Mickiewicz wykonał w dniu 4 czerwca wraz z pilotem sierż. Dąbrowskim lot wywiadowczy połączony z bombardowaniem przeprawiających się oddziałów bolszewickiej 7 Dywizji Piechoty w Pieczkach pod Okuninowem. W dniu 5 czerwca podczas lotu w składzie ppor. obs. Józef Mickiewicz i sierż. pilot Toluściak ulega awarii silnik samolotu i po 45 min. załoga musi wracać na lotnisko w Kijowie.
Wkrótce eskadra otrzymała rozkaz opuszczenia Kijowa. W dniu 10 czerwca ppor. obs. Mickiewicz dowodząc kolumną ze sprzętem eskadry opuścił Kijów i udał się do Zwiahla. Eskadra po wielu przemieszczeniach została zdekompletowana i bez samolotów. Dowódca otrzymał rozkaz przemieszczenia eskadry do Warszawy.
Udział eskadry w Bitwie Warszawskiej 1920 r.
Po wielu trudach organizacyjno-logistycznych w dniu 5 sierpnia pociąg z 16-tą eskadrą dociera do Warszawy. W stolicy pozostał jedynie personel niezbędny do prowadzenia działań bojowych, w tym piloci i obserwatorzy. Pociąg ze sprzętem ciężkim wysłano do Bydgoszczy. Personel lotniczy eskadry (w tym ppor. Mickiewicz) wszedł w skład tzw. Eskadry Obrony Warszawy, która stacjonowała na lotnisku Mokotowskim. W kilka godzin po przybyciu do stolicy personel 16 eskadry włącza się do obrony Warszawy. Z powodu braku własnych samolotów obserwatorzy 16 eskadry wpraszali się na ochotnika do samolotów innych eskadr. W dniu 6 sierpnia o godz. 17.45 ppor. obs. Mickiewicz lecąc na samolocie Bristol z 10 eskadry z plut. pil. Wilandem bombarduje koszary w Ostrowi, a następnie ostrzeliwuje bolszewicką kolumnę taborową pomiędzy Małkinią i Ostrowią. Dnia 7 sierpnia 1920 r. godz. 17.10 ppor. obs. Mickiewicz leci w rejon Ostrowi na samolocie Bristol z 10 eskadry z plut. pil. Wilandem, bombardując i ostrzeliwując kolumnę bolszewicką podążającą z Zambrowa do Ostrowi, a potem następną kolumnę na północ od Ostrowi. Dnia 18 sierpnia o godz. 10.40 ppor. obs. Mickiewicz wraz z plut. pil. Korczakiem lecą na wywiad, rozrzucają ulotki i odezwy w języku polskim informujące o polskich sukcesach na froncie oraz w języku rosyjskim tzw. „propuski w plen” zachęcające bolszewików do poddawania się. Dnia 20 sierpnia w godz. od 09.40 do 12.00 ppor. Mickiewicz wykonuje rozrzucanie ulotek i odezw, nie znaleziono znaczących celów do bombardowania. Ppor. obs. Józef Mickiewicz wspominał działania z sierpnia 1920 r: " Lataliśmy intensywnie w okresie walk pod Warszawą jak również w czasie naszej kontrofensywy - szczególnie w rejonach Ostrów-Tłuszcz i w rejonach Płock-Ciechanów. Meldunki odbierali oficerowie sztabu na lotnisku, tuż po wylądowaniu. Rezultatem jednego z tych meldunków był manewr grupy kawalerii w okolicy Płońska, której udało się rozgromić część oddziałów bolszewickich usiłujących przedostać się przez granicę do Prus Wschodnich, a zauważonych przedtem przez obserwatora".
To tylko te z udokumentowanych na dziś akcji w okresie wojny polsko-bolszewickiej, w których brał udział ppor. obs. Mickiewicz. Za udział w Bitwie Warszawskiej ppor. Józef Mickiewicz został odznaczony Krzyżem Walecznych 1920 r.
Bitwa nad Niemnem
Po zakończeniu bitwy warszawskiej 16 eskadra weszła wraz z eskadrami 1, 12 i 13 w skład 2 armii i wzięła udział w bitwie nad Niemnem. 4 września 1920 r. transport 16 eskadry oraz cztery płatowce opuściły Warszawę i udały się w okolice Białegostoku na lotnisko w pobliżu wsi Barszczówka. W dniu 24 września ppor. Mickiewicz wykonuje lot wywiadowczy z sierż. pil. Waleriańczykiem. Dnia 2 października 16 eskadra przemieszcza się do Grodna, gdzie 8 października 1920 r. ppor. Mickiewicz wykonuje lot rozpoznawczy wraz z kpt. pil. Dziamą. Dnia 10 października 16 eskadra przemieszcza sie na lotnisko
w Lidzie. Rozkazem nr 40 z dnia 20 października 1920 r. ppor. obs. Józef Mickiewicz otrzymuje tytuł i odznakę obserwatora. Widniejące na odznace trzy błyskawice zwane wówczas iskrami, wiązały się ze specyfiką pracy obserwatorów lotniczych, do obowiązków których należała również obsługa nadajników iskrowych.
1 pułk lotniczy w Warszawie
Por. obs. Józef Mickiewicz rozpoczął służbę w 1 pułku lotniczym w Warszawie. Pułk zorganizowano 19 maja 1921 roku na lotnisku mokotowskim w Warszawie. Pierwszym dowódcą i organizatorem 1 pułku lotniczego był ppłk Camillo Perini. Pierwotnie w jednostce znalazły się: I-szy dywizjon wywiadowczy (12. i 16. eskadry wywiadowcze), IV-ty dywizjon wywiadowczy (3. i 8. eskadry wywiadowcze), III-ci dywizjon myśliwski (7. i 18. eskadry myśliwskie) oraz I-szy lotniczy batalion uzupełnień.
Wyższa Szkoła Lotników w Grudziądzu
Rozkazem nr 43 z 11 listopada 1922 r. z dniem 1 listopada 1922 r. por. obs. Józef Mickiewicz został oddelegowany do Wyższej Szkoły Lotników w Grudziądzu.
W 1920 r. przeniesiono Wyższą Szkołę Lotników z lotniska Poznań-Ławica do Grudziądza. Pierwszym komendantem został ppłk. pilot Piotr Abakanowicz. Zadaniem placówki było obeznanie kursantów z możliwie licznymi typami samolotów produkcji francuskiej i niemieckiej. Szkolenie trwało ok. 2,5-3 miesięcy.
Rozporządzeniem Ministra Spraw Wojskowych ujętym w Dzienniku Personalnym nr 54 z dnia 11 grudnia 1922 r. por. obs. Józef Mickiewiczow otrzymał tytuł i odznakę pilota.
3 pułk lotniczy w Poznaniu-Ławica
Dziennikiem personalnym nr 11 z dnia 23 lutego 1923 r. z dniem 5 lutego 1923 r. porucznik pilot obserwator Józef Mickiewicz został przeniesiony z Wyższej Szkoły Lotników w Grudziądzu do 3 pułku lotniczego w Poznaniu-Ławica.
W dniu 11 kwietnia 1923 r. zamieszkał wraz z żoną Anielą w Poznaniu przy ul. Wyspiańskiego 12. W archiwalnej kartotece m. Poznania widnieją adresy, pod którymi mieszkał wraz z żoną i później narodzonymi dziećmi Tadeuszem i Urszulą. Były to ul. Kraszewskiego 9 - od 14 czerwca 1923 r. oraz ul. Skryta 2 - od 17 kwietnia 1924 r.
Jego nazwisko można znaleźć w "Księdze Pamiątkowej 3-go Pułku Lotniczego 1918-1928" oraz w dostępnych rocznikach oficerskich z 1923, 1924 i 1928 r.
Dziennikiem Personalnym MSWojsk. nr 18 z 3 maja 1926 roku w dniu 3 maja 1926 r. por. pilot Józef Mickiewicz został awansowany do stopnia kapitana ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1925 roku i 29 lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych.
W 1927 r. kpt. pilot Józef Mickiewicz wykonał loty nocne na płatowcu Potez XV, posługując się przy lądowaniu projektorami umieszczonymi pod skrzydłami płatowca.
Chcąc wyróżnić pilotów i obserwatorów, którzy swe prawa do odznaki obserwatora lotniczego nabyli w czasie działań wojennych powstała Komisja Odznak Polowych. Nadanie pierwszych polowych odznak pilota i obserwatora „Za loty bojowe nad nieprzyjacielem czasie wojny 1918-1920” zostało ogłoszone 11 listopada 1928 roku w Dzienniku Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 15. Kapitan pilot obserwator Józef Mickiewicz otrzymał odznakę obserwatora polowego nr 38.
W 1928 r. kpt. pilotowi Józefi Mickiewiczowi przyznano Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 oraz Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości przyznawany żołnierzom w służbie czynnej, cywilom i zmarłym za udział w wojnie 1918-1920 r. Odznaczony rózwnież został Srebrnym Krzyżem Zasługi.
W 1932 r. kpt. pilot Józef Mickiewicz ulega wypadkowi lotniczemu podczas którego zostaje ciężko ranny. Wśród rodzinnych pamiątek przechowywana jest połowa śmigła z rozbitego samolotu. Dziennikiem Personalnym nr 6 z dnia 23 marca 1932 r. z dniem 29 lutego tego roku kapitan pilot Józef Mickiewicz przechodzi w stan spoczynku. Na pożegnanie otrzymuje od kolegów pamiątkowe śmigło z dedykacją.
Działalność krótkofalarska
Kapitan pilot Józef Mickiewicz był aktywnym radioamatorem i działaczem stowarzyszeń krótkofalarskich. Jego zamiłowanie do krótkofalarstwa korzeniami sięga kursu w Wyższej Szkole Obserwatorów Lotniczych w Warszawie w 1919 r. Jednym z elementów szkolenia była obsługa urządzeń radionadawczych wykorzystywanych w lotach wywiadowczych nad nieprzyjacielem.
W czasie swej działalności krótkofalarskiej używał prefiksu PL130 (1930 r. w Wyrzysku), prefiksów TPAE (1930 r. w Krakowie i w Poznaniu) i SP3SM (1929-1931 r. w Krakowie i Poznaniu) oraz prefiksu SP1AE w Poznaniu, Wyrzysku, Bydgoszczy i Wołominie (Republikańska 1 i Lipińska 56). Brał udział w zebraniu założycielskim Polskiego Związku Krótkofalowców, jakie odbyło się w dniach 22-24 lutego 1930 r. w Warszawie. Od 1 maja 1930 r. pełnił funkcję Prezesa Okręgu Zachodniopolskiego Polskiego Związku Krótkofalowców, Był również pierwszym Prezesem nowozałożonego Bydgoskiego Klubu Krótkofalowców. Był orędownikiem stworzenia rezerwowej dla państwowej sieci komunikacyjnej zbudowanej i obsługiwanej w oparciu o krótkofalowców i obsługiwany przez nich sprzęt radiokomunikacyjny.
Referat dyskusyjny jego autorstwa zamieszczony został w lipcowym numerze czasopisma "Krótkofalowiec Polski". Na Międzynarodowej Wystawie Komunikacji i Turystyki w Poznaniu w 1930 r. Okręg Zachodnio-Polski P.Z.K zorganizował Wystawę Krótkofalarską. W jej trakcie kpt. Mickiewicz nawiązał nadajnikiem Mesny szereg łączności. Po zakończeniu wystawy kpt. Mickiewicz odznaczony został złotym medalem wystawienniczym.
Był autorem specjalistycznych artykułów oraz konstruktorem nowatorskich urządzeń z zakresu krótkofalarstwa.
Kapitan pilot w st. spocz. Józef Mickiewicz nie pożegnał się na stałe z lotnictwem pozostając aktywnym radioamatorem. Mieszkał jakiś czas w Wołominie przy ul. Lipińskiej 56 i ul. Republikańskiej 1, gdzie posługiwał się prefiksem SP1AE.. Są informacje o jego działalności, jako instruktora lotniczego, na niedalekim lotnisku wojskowym w Zielonce. Istnieje zdobyta przez niego nagroda z za akrobacje lotnicze z wyrytą datą 19 maja 1934 r.
Okres II wojny światowej
Wybuchła II wojna światowa. Kpt. Józef Mickiewicz, pilot Wojska Polskiego w stanie spoczynku i doświadczony krótkofalowiec służył okupowanej Ojczyźnie w szeregach Armii Krajowej. Żona i córka nie przekazały wiele informacji z tego okresu. Z rodzinnych przekazów wiadomo, że został wyprowadzony z domu przez gestapo i przewieziony na Pawiak. W dniu 17 stycznia 1943 roku, został wywieziony pierwszym transportem więźniów do Majdanka, gdzie po niespełna dwóch miesiącach zmarł w dniu 7 marca.
Rodziny uwięzionych z dużym opóźnieniem dowiadywały się o śmierci swoich bliskich. Metryki zgonów więzionych w KL Lublin/Majdanek Polaków wyznania rzymsko-katolickiego wystawiała parafia kościoła św. Pawła w Lublinie na podstawie powiadomienia Starostwa Grodzkiego z Magistratu m. Lublina. Magistrat ten wystawił powiadomienie o śmierci kapitana Józefa Mickiewicza dopiero 26 czerwca 1943 r., a dopiero w grudniu 1943 roku rodzina otrzymała powiadomienie o jego śmierci. Powiadomienie o śmierci Józefa zbiegło się z pojawieniem na murach Warszawy obwieszczenia okupanta informującego o rozstrzelaniu grupy Polaków, a wśród nich jego osiemnastoletniego syna Tadeusza. To obwieszczenie jest kolejną rodzinną pamiątką tamtych czasów. Zostało zerwane w rozpaczy z muru kamienicy przez jego szesnastoletnią siostrę Urszulę mimo, że za ten czyn groziła kara śmierci. Z przekazu Urszuli wiemy, że jej matka Aniela, w krótkim czasie całkowicie posiwiała.
Kpt. pil. Józef Mickiewicz zginął w KL Lublin/Majdanek w wieku 47 lat. Był jedną z milionów anonimowych ofiar tej wojny.
Dla swoich potomnych pozostał wzorem patriotyzmu i bohaterstwa.
Cześć Jego Pamięci!
